گروه اقتصادی مشرق- بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، با اجرای پروژه کارت سوخت از سال 1386 تاکنون یعنی طی 8 سال اخیر، منفعت اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم آن حدود 100 میلیارد دلار برآورد می‌شود که 75 میلیارد دلار آن به طور مستقیم ناشی از کاهش مصرف و واردات بنزین بوده است.

علاوه بر این، به اذعان مسئولان ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت، وزارت کشور و وزارت راه و شهرسازی، از اطلاعات سامانه هوشمند سوخت برای برآورد تعداد انواع خودروهای فعال کشور، شناسایی خودروهای فرسوده، کسب اطمینان از عدم قاچاق در جایگاه‌های سوخت، محاسبه نرخ کرایه حمل و نقل عمومی در شهرهای مختلف و همچنین اصلاح اطلاعات ترددشمارهای جاده‌ای برای برآورد تقاضای سفر و پیش‌بینی مصرف سوخت در زمان‌های اوج سفر استفاده می‌شود.

بر همین اساس نیز ضرورت دارد در شرایط فعلی (تک‌نرخی شدن بنزین) هم، استفاده از این کارت‌ها تداوم یابد.

یکی از بزرگ‌ترین و مهمترین طرح‌های اجراشده در حوزه فناوری اطلاعات در سال‌های اخیر طرح کارت هوشمند سوخت بود. موضوعاتی مانند ضرورت کنترل مصرف بنزین و نفت گاز در کشور، کنترل قاچاق و کاهش واردات از دلایل روی آوردن دولت و مجلس به اجرای طرح سهمیه‌بندی و عرضه سوخت با کارت هوشمند بود.

طرح سهمیه‌بندی بنزین و استفاده از کارت سوخت در توزیع بنزین از ساعت 24 روز 6 تیرماه سال 1386 اجرا شد و 2 روز بعد (8 تیرماه 1386) مقام معظم رهبری در دیدار اعضای هیئت دولت و مدیران اجرایی کشور، با اعلام رضایت از اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین، انجام این کار توسط دولت نهم را شجاعانه خوانده و خواستار استمرار آن شدند.

رهبر انقلاب اسلامی در آن جلسه یکی از ویژگی‌های بارز دولت نهم را شجاعت در اقدام برشمردند و افزودند: مسئله  بنزین از جمله  این کارهاست که دولت، شجاعانه تصمیم‌گیری و اقدام کرد که البته باید با بررسی همه  جوانب آن، اجرای این تصمیم ادامه یابد.

ایشان با اشاره به اختصاص ۴۰ هزار میلیارد تومان یارانه  انرژی خاطرنشان کردند: اگر از این مبلغ گزاف به‌تدریج کاسته شود، قطعاً صرف مسائل مربوط به زندگی مردم، اشتغال، سرمایه‌گذاری‌های گوناگون و احداث مدرسه و جاده خواهد شد.

اجرای طرح کارت سوخت موجب توقف رشد صعودی مصرف، قاچاق و واردات بنزین برای سالیان طولانی شد.

پس از سهمیه‌بندی بنزین بنا بر اظهارات مسئولین ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و همچنین بر اساس اطلاعات موثق واصله از مناطق مرزی کشور، قاچاق بنزین متوقف شد؛ بلکه در مواردی قاچاق این فرآورده روند معکوس به خود گرفت و بنزین وارد کشور شد.

با اجباری شدن عرضه بنزین از طریق کارت هوشمند سوخت، قاچاق این فرآورده تا حدود زیادی مهار شد زیرا که برای اولین بار، ارقام مجموع بنزین فروخته شده به خودروها و موتورسیکلت‌ها به دست آمد و شبکه‌های قاچاق بنزین که از فاصله پالایشگاه‌ها تا انبارهای سوخت تا جایگاه‌ها، بنزین یارانه‌ای را از شبکه توزیع رسمی خارج و به کشورهای همسایه قاچاق می‌کردند، 3 مجبور به توقف کار خود شدند.

بررسی‌های ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز حاکی از آن است که با اجرای این طرح، عرضه این فرآورده در خارج از شبکه و در نتیجه قاچاق آن به کشورهای همسایه در سال‌های اخیر تا حدود زیادی کاهش یافته و تقریباً در حال حاضر به صفر رسیده است.

البته لازم به ذکر است که افزایش قیمت بنزین هم‌زمان با اجرای فاز اول قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و همچنین خطرات بالقوه قاچاق آن برای قاچاقچیان مانند خوداشتغالی هم در کاهش شدید قاچاق این فرآورده با وجود سودآوری اقتصادی آن مؤثر بوده است.

آمارها نشان می‌دهد صرفه‌جویی ارزی قابل توجهی از طریق اعمال سیاست‌های سهمیه‌بندی و قیمت‌گذاری توسط سامانه هوشمند سوخت حاصل شد.

همچنین با توجه به سهم بالای واردات در تأمین بنزین کشور (37 درصد از کل مصرف) و با در نظر داشتن اینکه بنزین یک کالای استراتژیک است، بیم این می‌رفت که تحریم واردات بنزین توسط دشمنان، موجب ایجاد آشوب اجتماعی شود.

با اجرای طرح کارت سوخت و کنترل عرضه، رشد تقاضای کاذب بنزین متوقف شد و میزان مصرف کاهش یافت. در نتیجه وابستگی کشور به واردات بنزین کمتر شد و در نهایت نیز با توسعه خودروهای دوگانه‌سوز و افزایش تولید بنزین در پتروشیمی‌ها، توطئه دشمنان کاملاً بی‌اثر شد.


* بازگشت بسیار سریع هزینه

بی‌گمان طرح کارت هوشمند سوخت از لحاظ هزینه اقتصادی، یک طرح استثنایی بود. این طرح در همان 15 روز اول اجرایش، هزینه‌های خود را درآورد.

* ایجاد بانک اطلاعات روزآمد از وسایل نقلیه

اجرای طرح کارت هوشمند سوخت بی گمان آغازی برای طراحی بانک اطلاعاتی وسایل نقلیه کشور به شمار می‌آید.

واقعیت این است که در گذشته اطلاعات جامع و کاملی از وضعیت وسایل نقلیه در حال تردد و از رده خارج گردیده و نیز تعداد و مشخصات آخرین وضعیت خودروهای تاکسی، آژانس، مسافربر و... وجود نداشت و یا به‌روزرسانی نگردیده بود و پیاده‌سازی طرح کارت هوشمند، علاوه بر گردآوری و طبقه‌بندی اطلاعات، موجب شد که به‌صورت اتوماتیک کلیه اطلاعات خودروهای در حال تردد و موجود، روزآمد شده و بستر مناسبی برای تسریع در ساماندهی حمل‌ونقل عمومی و افزایش امنیت اجتماعی شهروندان فراهم شود.

همچنین طبق اعلام نظر مسئولان حوزه حمل‌ونقل در وزارت کشور و وزارت راه و شهرسازی، پس از اجرای طرح کارت سوخت تمام اطلاعات مربوط به تقاضای سفر و اوج بار ترافیک بین‌شهری در ایام خاص تابستان و نوروز، که تا قبل از آن با ترددشمارهای جاده‌ای ثبت می‌شد با استفاده از اطلاعات این سامانه اصلاح و بهروز شد.

علی‌رغم تمامی فواید طرح کارت سوخت، دولت یازدهم خصوصاً وزارت نفت عزم خود را برای کنار گذاشتن این طرح جزم کرده است.

برخی کارشناسان، به ضعف‌های نرم‌افزاری سیستم، قابلیت نفوذ به نرم‌افزار و امکان جعل کارت اشاره می‌کنند و آن را دلیلی برای جمع‌آوری کارت‌های سوخت می‌شمارند.

باید در نظر داشت یک سامانه عظیم در ابعاد ملی، نمی‌تواند بدون نقص باشد؛ اما نواقص باید رفع شوند و نباید به علت وجود درصدی خطا در یک سامانه بزرگ، از مزایای آن صرف‌نظر کرد که این در واقع پاک کردن صورت مسئله است.

بنابراین حفظ انگیزه مردم برای استفاده از کارت شخصی ضروری است.

اما هزینه‌های نگهداری و تعمیر تجهیزات سامانه هوشمند اصلی‌ترین دلیل مخالفان کارت سوخت برای اتمام اجرای این طرح است. گرچه به اذعان مسئولان دولتی، هزینه‌های جاری حفظ سامانه در قیاس با صرفه‌جویی‌های حاصل از کنترل قاچاق و مصرف بنزین ناچیز است اما در بخش بعد، منابع مالی برای تأمین مخارج آن نیز پیشنهاد می‌گردد. بنابراین از نظر هزینه‌های نگهداری سیستم نیز نگرانی وجود ندارد.